Kernkwadranten als redding in elke relatie

Een goede tool om je sterke en je zwakke punten in ‘een’ relatie helder te krijgen, is om kernkwaliteiten en valkuilen uit te tekenen. De kernkwadranten van Daniël Ofman is een toegankelijke tool die je ook kan gebruiken om conflicten, irritaties met anderen te analyseren.

Of je nu met een lastige collega op het werk te maken krijgt, of op privé-vlak met een irritante (schoon)moeder, (schoon)zus/-broer, vader, moeder, partner of ex-partner op je dak zit, ze komen je allemaal een cadeau brengen. De kunst zit hem er alleen nog in dat je het cadeau van hun aanwezigheid in je leven weet te ontdekken. In deze blog neem ik je mee in een verhaal en een concreet hulpmiddel – de kernkwadranten van Daniël Ofman – dat zijn nut daarin al vele malen bewezen heeft.

Dit is dan wel een voorbeeld vanuit een samengesteld gezin, maar de essentie en het model zijn toepasbaar in alle mogelijke interpersoonlijke relaties zowel op werk- als op privévlak. Door mijn expertise in samengestelde gezinnen heb ik ervaring met heel complexe situaties, maar weet ik ook dat de meest eenvoudige aanpak en uitleg het best werkt en te vertalen is naar elke mogelijke situatie in werk en privé.

Het verhaal waar we naar kijken en mee werken is dat van Ellen. Zij heeft een relatie met Dirk. En door haar relatie met Dirk is zijn ex, Patricia, ongewild mee in haar leven gekomen. Patricia is de moeder van Dirk zijn kinderen en blijft als een spook dominant aanwezig in het leven van Dirk. Ellen moet het er maar mee doen omdat Dirk fysiek wel gescheiden is van Patricia, maar er mentaal nog helemaal aan vast hangt. Zijn kinderen zijn namelijk zijn gevoelige snaar en dat weet Patricia maar al te goed uit te spelen.

Ellen ergert zich dood aan het gedrag van Patricia omdat ze haar slachtofferrol als machtsmiddel inzet en er nog makkelijk mee wegkomt ook. Ze is een compleet andere persoon dan Ellen.

Zo speelt Patricia op het schuldgevoel van Dirk om alle afspraken rond de kinderen naar haar hand te zetten. Dirk heeft nog schuldgevoel over de scheiding en wil haar niet in het harnas jagen, dus probeert hij zoveel mogelijk de goede vrede te bewaren. Als Patricia de kinderen bijvoorbeeld een dagje extra bij haar wil houden, gaat Dirk hier zonder discussie mee akkoord. Hij hoopt daarmee dat Patricia ooit zal inzien dat hij positief contact nastreeft. Dirk denkt daarbij ook dat Patricia op een mooie dag zal bijdraaien en ook inschikkelijker zal zijn als hij eens een gunst nodig heeft.

Maar zo werkt het niet voor Patricia. Ze heeft altijd wel wat anders gepland op momenten dat Dirk vraagt om de kinderen eens te zien wanneer ze bij haar zijn. En ze gooit de planning rond de kinderen regelmatig in de war. Als Dirk eindelijk eens misnoegd geraakt omdat het geven en nemen enkel éénrichtingsverkeer van hem naar haar toe blijft, durft hij zijn ongenoegen wel eens te uiten tegen Patricia. En dat is voor Patricia dan de kans om met verwijten terug te slaan: “Jij hebt de beslissing genomen om ons te verlaten, ik heb deze situatie niet gewild. Het is maar logisch dat je de gevolgen van je beslissing draagt en daardoor je kinderen niet altijd kan zien wanneer jij het wil. Het is trouwens in hun belang dat ze zoveel mogelijk bij hun mama zijn. Ik weet best wat zij nodig hebben”.

Ellen wordt er gek van, vooral omdat ze voelt dat Patricia op die manier onrechtstreeks ook haar leven mee in handen krijgt. Zelf heeft Ellen indertijd haar eigen scheiding compleet anders afgehandeld. Haar ex had haar maandenlang bedrogen en liet haar uiteindelijk zitten om met die andere vrouw zijn leven verder te zetten. Toen hij de beslissing had genomen om Ellen te verlaten, wilde zij de scheiding zo snel mogelijk afhandelen. Ze wilde met deze man liefst niks meer te maken hebben.

De manier waarop hij haar zoals het vuilnis op straat had gezet, was onbeschrijflijk pijnlijk. Alle afspraken rond hun dochter moesten daarom tot in detail en tot haar volwassen leeftijd op papier staan. Hun dochter zou nog het enige zijn waarover ze de rest van haar leven met haar ex moest communiceren. Die momenten wilde ze tot een minimum herleiden en mogelijke discussies zoveel mogelijk vermijden. De scheiding en de overeenkomsten rond hun dochter waren binnen enkele maanden afgerond. Het enige dat Ellen had geëist, was dat haar ex zou akkoord gaan met een week-om-week verblijfsregeling.

Hij was en bleef de vader en ze stond erop dat hij zijn verantwoordelijkheid voor zijn kind zou nemen. Door de vlotte scheiding kon Ellen zich snel concentreren op haar eigen verwerkingsproces rond de breuk. Nu, 3 jaar later, is ze blij dat ze alles op die manier heeft geregeld. Ze kan op een normale manier een gesprek voeren met haar ex omdat discussies rond afspraken uitgesloten zijn.

Maar nu Ellen bij de scheiding van Dirk en Patricia een heel ander scenario ziet, is ze enerzijds blij dat zij niet dit type vrouw is die de boel blijft manipuleren vanuit een slachtofferhouding. Anderzijds doet het haar ook pijn te zien dat die slachtofferrol ook maakt dat Dirk haar voorzichtig behandelt. Ellen werd door haar ex indertijd veel harder en koelbloediger behandeld.

En Dirk behandelt haar ook veel harder dan zijn ex. Naar Ellen toe durft hij wel makkelijk ontploffen, terwijl hij in gesprekken met Patricia altijd rustig blijft en amper reageert. “Hij zou beter zijn ex eens de volle lading geven in plaats van zo te ontploffen tegen mij” zegt Ellen. Als Dirk zijn grenzen naar zijn ex wat duidelijker zou stellen, zou ze wel stoppen met haar spelletjes en konden Ellen en Dirk rustig verder met hun leven. Maar Dirk is bang om zijn kinderen helemaal te verliezen aan hun moeder en Ellen zit er dus mee opgescheept.

Moet Ellen zich er maar best bij neerleggen dat ze de ex er gewoon moet bij nemen zolang ze de relatie met Dirk in stand wil houden? Moet zij zich aanpassen en die (h)ex leren verdragen?

Heel veel plusouders komen dit tegen. De ex is dikwijls het eerste en grootste struikelblok waar ze op stoten. Ze kunnen er ook moeilijk om heen, zo lijkt het toch. Sommigen hebben geen enkel probleem met de ex, maar lopen dan weer vast op het karakter van één van de stiefkinderen. Meestal gaat het dan om een karaktertrek dat ze van de ex lijken geërfd te hebben. En je stiefkinderen kan je nog minder uit de weg gaan dan de ex.

Wat als ik je vertel dat die ex, of het karakter van dat kind, net een dankbaar gegeven kunnen worden?

In je leven kom je wel meerdere mensen tegen die je de kast op jagen: een foute collega op het werk, een tante waar je een bloedhekel aan hebt, iemand in de schoonfamilie waar het maar niet mee wil klikken.  Wat doe je meestal met dat soort mensen?  Je gaat ze uit de weg, vermijd hen zoveel mogelijk, en je merkt na verloop van tijd dat je wel regelmatig iemand “van diezelfde slag” tegenkomt.  In je nieuw samengestelde gezin heb je geen keuze: je kan de ex of dat stiefkind niet uit je leven wissen.  Dus je moet wel een manier zoeken om ermee om te gaan.

Kies je voor de lijdensweg, kies je ervoor om je te blijven ergeren aan dat gedrag, dat je je partner met je frustraties opzadelt en jullie steeds weer ruzie maken over dat rotkarakter, waardoor jullie relatie ook nog in gevaar dreigt te komen?  Kies je ervoor om steeds opnieuw van je partner te moeten horen: “trek het je niet aan, je kan er toch niks aan veranderen” waardoor jij je altijd opnieuw onbegrepen voelt?  Of kies je voor het zelf-leiderschap?  Ik leer je graag mijn hulpmiddel kennen: de kernkwadranten van Daniël Ofman.

Download jouw ebook ‘Kernkwadranten: omgaan met storend gedrag van anderen’.

Het model van de kernkwadranten is een heel dankbare en concrete tool die mensen op alle domeinen in hun leven helpt te leren omgaan met mensen die hen triggeren. Elke keer er sterke gevoelens bij jou wakker gemaakt worden door gedrag van iemand anders, stel je jezelf de vraag: wat leert dit mij, wat in dit gedrag maakt dat ik mij hierdoor getriggerd voel? Dit kan zowel in de positieve als in de negatieve richting werken. Je kan je bijvoorbeeld mateloos storen aan iemand, maar je kan evengoed verlammend verliefd zijn op iemand. Ook in dat laatste geval werken de kernkwadranten verhelderend om te leren wat die verliefdheid je komt leren over jezelf.

Ik doorloop met jou stap voor stap de oefening zoals ik dat in mijn praktijk met mijn klanten doe.

Kernkwadranten stap 1

Ik neem het voorbeeld van Ellen die zich aan het gedrag van Patricia stoort om de verschillende stappen te doorlopen.

Omdat het in mijn expertise meestal over storend gedrag bij de ex of één van de stiefkinderen gaat, vertrek ik vanuit wat we “de ergernis” noemen.

Ellen ergert zich mateloos aan de slachtofferhouding van Patricia, waardoor Patricia een bepaalde macht uitoefent en alles naar haar hand kan zetten. Ellen omschrijft het gedrag dat haar stoort als “manipulatie”.

We plaatsen “manipulatie” dus onder de noemer “ergernis”.

Kernkwadranten stap 2

Vervolgens zoeken we het positief tegenovergestelde van die ergernis, je eigen kernkwaliteit. Een kernkwaliteit is datgene waar je zelf van nature goed in bent. Het is iets dat je evident bij jezelf vindt en dat je bij anderen ook als vanzelfsprekend aanwezig zou willen zien. Het gedrag van de andere persoon waar jij je aan ergert, is het tegenovergestelde van jouw eigen kwaliteit. Zie je dus gedrag dat jou mateloos stoort, zoek dan even naar het positief tegenovergestelde daarvan dat jij als een kwaliteit van jezelf herkent.

Ellen zou zichzelf omschrijven als iemand die behulpzaam en meegaand is. Zij ziet dit voor zichzelf als het tegenovergestelde van het manipulatieve gedrag van Patricia. We plaatsen deze 2 eigenschappen – behulpzaamheid en meegaandheid – in het vak kernkwaliteit.

Kernkwadranten stap 3

Goed, je wordt je nu bewust van een kwaliteit bij jezelf. Wat je hierbij moet weten, is dat dit iets is dat deel uitmaakt van jouw eigenschappen die jou uniek maken. Niet iedereen heeft dezelfde kwaliteiten. En maar goed ook!

Maar je kan ook gaan overdrijven in je kernkwaliteit. Bijvoorbeeld:

• wanneer je bang bent om een vriendschap of liefde te verliezen,
• wanneer je overenthousiast bent en iets wil bewijzen,
• wanneer je anderen een plezier wil doen om hen te overtuigen van jouw goedheid.

Deze overdreven eigenschap noem ik het “ego”, ook je valkuil genoemd. Het is dat waar je in overdrijft als je teveel van je kwaliteit laat doorspelen.

In ons dagelijkse taalgebruik schrijven we het woord ego meestal toe aan mensen die zichzelf groter voordoen als wat ze werkelijk zijn. Maar ego houdt meer in dan dat alleen. Ik noem het ego alles wat niet bij je ware zelf hoort, bij de persoon die jij écht bent.

Mensen met een groot ego lopen rond met een masker dat zich beter dan anderen voorstelt. Ze geven de indruk dat ze alles beter weten, hebben en zijn. Mensen met een klein ego voelen zich minder dan anderen. Ze hebben het gevoel dat ze minder te betekenen hebben en dat ze minder weten, hebben en zijn. Feit is: beide ego’s – zowel het grote als het kleine – dragen een masker waarachter de échte “IK” verborgen zit en dit vanuit een gebrek aan zelfvertrouwen. Jawel, je leest het goed. Ook de mensen met het grote ego die de indruk geven dat niets hen kan raken, zijn niet zo zelfzeker als het lijkt. Maar deze grote ego’s zijn zich hier dikwijls niet van bewust.

Goed, we gaan dus op zoek naar het ego van Ellen. Wat gebeurt er als Ellen teveel van het goede uit haar kwaliteiten laat zien? Ellen ziet in dat wanneer zij teveel van haar kwaliteiten – behulpzaamheid en meegaandheid – geeft, ze in slaafs gedrag overgaat en zichzelf wegcijfert. Ze doet dit vooral in haar liefdesrelaties om haar partner gelukkig te maken en in de hoop ook wederzijds zijn bevestiging te krijgen. Slaafs gedrag en zichzelf wegcijferen, komen in het vak van het ego te staan.

Kernkwadranten stap 4

En nu komt de clue in de laatste stap, want hier zit de grote les in het hele verhaal. In deze laatste stap zoeken we de positief tegenovergestelde eigenschap van het ego. Dit noem ik “de les” of jouw uitdaging. Het is dat waar jij beter in wil of kan worden.

We worden allemaal geboren met een natuurlijke drang om te groeien. Je ziet dit heel duidelijk bij baby’s: ze worden geboren en na enkele weken lachen ze voor de eerste keer. Niemand heeft hen dit moeten aanleren en ze denken er zelfs niet bij na. Ze denken niet: “oh, hoe zouden mijn mama en papa reageren als ik naar hen lach, zouden ze het leuk vinden of zouden ze mij belachelijk vinden?”. Neen, baby’s, peuters en kleuters leren vanuit een natuurlijke drang steeds nieuwe dingen.

En als ouders kijken we hier liefdevol op toe en moedigen we hen meestal aan. Maar gaandeweg wordt dat natuurlijke groeiproces afgeremd. We kennen allemaal wel reacties die we als kind op ons gedrag meekregen. Reacties vanuit onze ouders, vriendjes, de meesters en juffen op school, familie en zoveel anderen waarbij we te horen kregen dat iets wat we deden niet goed was, niet hoorde, dom was, belachelijk overkwam, noem maar op. En dat heeft gemaakt dat we stilaan aan onszelf gingen twijfelen en stopten om iets nieuws te doen, te zeggen, te willen. Op een bepaald moment gaan velen in een “doe-maar-gewoon” houding over.

Maar het kind in ons, diep vanbinnen, heeft nog altijd die natuurlijke drang om te blijven groeien. Omdat we het door onze omgeving afgeleerd hebben om te blijven groeien, gaat ons innerlijke kind op zoek naar andere manieren om duidelijk te maken dat er nog wat nieuws te leren valt. Dit is dus waarom we mensen aantrekken die het ons duidelijk moeten maken, door ons te triggeren in positieve of negatieve zin. Het is dan nog alleen de kwestie om de boodschap erin te willen zien.

Vanuit dat waar je je bij anderen aan ergert,

• ontdek je je eigen kwaliteiten,
• leer je je (grote of kleine) ego kennen,
• krijg je de mogelijkheid om een nieuwe levensles te leren.

Jouw les of je uitdaging is namelijk de positief tegenovergestelde eigenschap van je ego. Laat ons dit dan nu eens toepassen op het gedrag van Patricia, de ergernis van waaruit we vertrokken zijn.

De ergernis die je voelt bij iemand anders is namelijk de overdreven eigenschap van jouw les. Manipulatie is het teveel van het goede van de les waar Ellen voor staat. Patricia voelt zich gekwetst en schiet daardoor over in manipulatief gedrag (haar ego) vanuit haar kwaliteit als gedecideerd, confronterend en grensaangevend persoon. Patricia geeft dus als een vergrootglas weer waar Ellen in kan groeien. Dankuwel, Patricia!

Laat ons dan nu ook nog even terug naar Ellen kijken. Zij ziet dankzij de oefening plots wat haar les is, waarin zij sterker moet en wil worden: grenzen stellen, gedecideerdheid en durven confronteren. Dit zijn eigenschappen die Ellen nodig heeft om te groeien tot een gelukkige vrouw. Wanneer zij haar kwaliteiten – behulpzaamheid en meegaandheid – aanvult met haar uitdagingen – grenzen stellen, gedecideerdheid en confronteren – zal zij in haar eigen kracht en zelfvertrouwen kunnen komen.

Het goede nieuws is dat Ellen al in zich heeft wat haar uitdagingen nu voorstellen. Dat bewijst haar aanpak indertijd bij de scheiding met haar ex. Ze heeft toen heel gedecideerd haar grenzen aangegeven … nà het bedrog en nàdat ze wist dat haar man haar zou verlaten. Hoe komt dat ze dit toen kon? Omdat de liefde al verloren was, ze was haar man al kwijt aan een andere. Hoe komt het dan dat ze zich nu zo laat afremmen? Ellen verafschuwt manipulatief gedrag. Ze is bang dat wanneer zij haar grenzen stelt, zij als manipulatieve vrouw zou gezien kunnen worden en daardoor kritiek van haar nieuwe partner zou krijgen en zijn liefde zou verliezen.

Ellen beseft niet dat zij niet in manipulatief gedrag zal doorschieten, aangezien ze van nature iemand is die behulpzaam en meegaand is. Die kwaliteiten aangevuld met haar uitdagingen, maken dat zij iemand kan worden die haar grenzen stelt en tegelijk ook rekening houdt met de behoeften van de andere partij.

Conclusie

Wil je de kernkwadranten in jouw coaching praktijk ook inzetten? Wil je je kennis uitbreiden om mensen te helpen op vlak van hun relaties en gezin? Schrijf je dan in op mijn specialisatie opleidingen. In deze coach opleidingen ligt de focus op diepgaande kennis en inzichten. Aan de hand van praktijkgerichte cases kan je de theorie aan de praktijk toetsen. Je ontdekt wat dit voor je eigen situatie en/of die van je (toekomstige) klanten betekent.

Als coach, begeleider of bemiddelaar breng je je expertise en capaciteiten naar een volgend level waardoor jij nog beter wordt in je dienstverlening.

Anja Pairoux